O gymdogion i gymdogaeth: dysgu sut i hybu balchder dros lefydd

O’r coed a’r blodau yn y parc, i neuadd y pentref neu stryd fawr fywiog, mae gan bob cymuned nodweddion y mae ei thrigolion yn falch ohonynt. Mae’r pethau hyn yn ein cysylltu â lle’r ydym yn byw, gan ffurfio ein hymdeimlad o hunaniaeth lle a pherthyn. Fodd bynnag, yn ystod y blynyddoedd diweddar, mae ffigurau’r SYG yn cadarnhau bod ymdeimlad pobl o berthyn i’w cymdogaeth wedi disgyn.

Wrth ddod allan o bandemig COVID-19, mae ymdeimlad bod cyfle gennym i newid hyn. Mae Llywodraeth y DU wedi gosod nod i gynyddu balchder dros lefydd ym mhob ardal o’r wlad erbyn 2030 fel rhan o’i amcanion ffyniant bro ehangach. Er mwyn cyflawni hyn, mae angen dealltwriaeth fwy eglur arnom o’r hyn yw balchder dros lefydd, sut i’w gaffael a’i fesur, a pha ffactorau, gweithgareddau ac amwynderau sy’n ei gynyddu.

Yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, mewn blwyddyn arferol mae 42% o’n deiliaid grant yn dweud wrthym fod gan bobl mwy o falchder lleol ac ymdeimlad o berthyn oherwydd y gwasanaethau neu’r gweithgareddau yr ydym yn eu cefnogi i gynnal, gan roi mewnwelediad gwerthfawr i ni sy’n gallu helpu datblygu’r wybodaeth hon.

Yn yr adroddiad hwn, rydym ni’n rhannu enghreifftiau ymarferol o ddysgu allweddol y gwaith hwn, gan osod gwahanol ffyrdd y gall unrhyw un – o grwpiau cymunedol ac unigolion i awdurdodau lleol a gwneuthurwyr penderfyniadau’r llywodraeth – hybu balchder dros lefydd.

Dyddiad cyhoeddi: Tachwedd 2022

Mewnwelediadau a dysgu

Mewn blwyddyn arferol mae 42% o’n deiliaid grant yn dweud wrthym fod gan bobl mwy o falchder lleol ac ymdeimlad o berthyn oherwydd y gwasanaethau neu’r gweithgareddau yr ydym yn eu cefnogi i gynnal

Yn seiliedig ar dystiolaeth a dysgu gan ein deiliaid grant ac amrywiaeth o ffynonellau allanol, mae ein hawgrymiadau ar sut i gynyddu balchder lleol yn cynnwys:

Grymuso pawb: Y tu hwnt i gael eu hymgynghori’n unig, mae angen rhoi’r cyfle i bobl leisio’u barn am benderfyniadau lleol a sut mae cyllid yn cael ei neilltuo. Mae hyn yn cynnwys y rhai hynny nad yw eu lleisiau fel arfer yn cael eu clywed neu sy’n teimlo wedi’u heithrio. Gall tîm allgymorth amrywiol helpu amrywiaeth ehangach o bobl i deimlo’n ddigon hyderus i godi llais.
Gwella amwynderau: Mae perchnogaeth gymunedol o amwynderau allweddol, fel bwyd a thrafnidiaeth, yn gallu llenwi bwlch darpariaeth leol annigonol. Lle na all perchnogaeth gymunedol gyrraedd y raddfa sydd ei hangen ar gyfer anghenion lleol, mae’n dal i allu helpu adeiladu tystiolaeth ar gyfer gwasanaethau gwell.
Gwella’r amgylchedd: Mae angen ‘mannau cyfarfod anffurfiol’ ar gymdogaethau, lle mae pobl yn cyfarfod ar hap ac yn rhyngweithio’n naturiol i ddod i adnabod ei gilydd yn well. Os yw’r mannau hyn yn ddeniadol ac yn groesawgar, mae gwell cyfle ganddynt i gryfhau cysylltiadau cymdeithasol.
Gwerthfawrogi lleoliadau: Pan fydd lleoliadau cymunedol yn cael eu rheoli gan y gymuned, yn naturiol maen nhw’n troi i fod yn hybiau sy’n ymateb yn gyflym i anghenion lleol. Mae’r gweithgareddau a gynigir ganddynt yn gallu bod yn rhaff achub gymdeithasol, ac yn helpu pobl i gydnabod ei gilydd fel ffrindiau a chymdogion yn hytrach na dieithriaid.
Darparu cyfranogiad: Mae cyfleoedd gwirfoddoli’n helpu pobl i ymgysylltu’n weithredol, ond mae’n bwysig i ddarparu amrywiaeth o rolau a phwyntiau mynediad. Mae cysylltu cyfleoedd â dathliadau lleol a chenedlaethol yn gallu bod yn ffordd dda o ymgysylltu â phobl newydd.
Gwella’r stryd fawr: Wrth i fasnach ddirywio, mae cyfle i amrywio’r stryd fawr, gan gynnig cymysgedd o fusnesau cymunedol, gwasanaethau lleol, tai, mannau creadigol, llefydd cyfarfod a masnach draddodiadol. Gall hyn helpu cymunedau deimlo perchnogaeth dros eu trefi.
Caffael treftadaeth: Gall ymgysylltu â hanes lleol helpu pobl adeiladu ymdeimlad o hunaniaeth gyffredin trwy ddysgu rhagor am eu gorffennol. Mae adeiladau treftadaeth yn cynnig ffordd o wneud hyn, yn enwedig pan fyddant yn cael eu defnyddio fel lleoliadau cymunedol sy’n croesawu pawb.
Cysylltu trwy ddiwylliant: Mae digwyddiadau diwylliannol yn dod â phobl ynghyd ac yn rhoi ffordd iddyn nhw fynegi eu hunain i’w gilydd. Mae hyn yn cryfhau cysylltiadau cymunedol, yn enwedig pan fydd digwyddiadau’n helpu pobl i gysylltu dros y llinellau rhannu a grëwyd gan deimladau anymwybodol o berchnogaeth a phriodoldeb mewn mannau diwylliannol.

O gymodion i gymdogaeth: crynodeb gweithredol (PDF 133 KB)

O gymodion i gymdogaeth: dysgu sut i hybu balchder dros lefydd (PDF 19 MB)

↑ Yn ôl i'r frig