New report reveals benefits of £650 million investment into community spaces over past five years

Buddsoddwyd £650 miliwn o arian y Loteri Genedlaethol, y Llywodraeth a thrydydd parti mewn seilwaith cymunedol dros y pum mlynedd diwethaf
Mae'r arian hwn wedi cefnogi'r sector gwirfoddol a chymunedol i ymgymryd â 10,000 o waith adnewyddu adeiladau a 900 o brosiectau seilwaith hygyrchedd
Mae 1,500 o neuaddau pentref a chanolfannau cymunedol wedi derbyn £120 miliwn o arian y Loteri Genedlaethol yn ystod y pum mlynedd diwethaf – dyna bedwar fesul awdurdod lleol
Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol wedi helpu cymunedau i gaffael 600 o leoedd a oedd yn bwysig iddynt ac a allai fod wedi'u colli fel arall yn ystod y pum mlynedd diwethaf
Derbyniodd 300 o fusnesau cymunedol arian brys gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn ystod y pandemig.

Mae adroddiad newydd a gyhoeddwyd heddiw gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, yr ariannwr mwyaf o weithgarwch cymunedol yn y DU, yn datgelu'r gwahaniaeth enfawr a wnaed i fywydau pobl drwy wella hygyrchedd mannau cymunedol hanfodol.

Mae'r adroddiad, a enwir yn Connections Make Communities, yn archwilio effaith £650 miliwn o arian y Loteri Genedlaethol, y Llywodraeth a thrydydd parti a ddyfarnwyd gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn ystod y pum mlynedd diwethaf*. Mae hyn wedi gweld elusennau a grwpiau cymunedol yn gwella mannau cymunedol ledled y DU, o neuaddau pentref a chanolfannau cymunedol i ganolfannau hamdden a siopau sy'n eiddo i'r gymuned.

Mae'r buddsoddiad hwn wedi ariannu bron i 10,000 o waith adnewyddu adeiladau i wneud y mannau hyn yn fwy gwyrdd ac yn fwy hygyrch a chyfforddus i gymunedau lleol, yn ogystal â bron i 900 o brosiectau seilwaith hygyrchedd, gan ddarparu gwelliannau fel lifftiau a rampiau, fel y gall pob aelod o gymuned fwynhau eu cyfleusterau lleol.

Er bod gwneud adeiladau'n fwy hygyrch yn gorfforol yn hanfodol, mae'r ariannwr hefyd yn cydnabod pwysigrwydd ystyried ystod ehangach o addasiadau er mwyn sicrhau bod lleoedd yn gwbl gynhwysol. Diolch i £100,000 o arian y Loteri Genedlaethol, mae Community First wedi dod â mwy na 350 o bwyllgorau neuaddau pentref at ei gilydd ar draws Swydd Henffordd a Swydd Gaerwrangon, gan sicrhau bod y lleoedd hyn yn parhau i fod wrth galon cymunedau. Mewn ymgais i leihau unigrwydd, mae'r grŵp wedi creu canllaw ar gyfer neuaddau pentref sy'n ystyriol o ddementia, sy'n cynnwys cyngor ar sut i wneud dyluniad a chynllun adeilad yn groesawgar i bobl sy'n byw gyda dementia.

"Mae neuaddau pentref yn achubiaeth ac yn aml gallant fod yn un o'r ychydig leoedd y gall pobl ddod at ei gilydd a chymryd rhan mewn gweithgareddau", meddai Mark Herriott, Rheolwr Cyffredinol yn Communities First. Dyma pam mae 1,500 o neuaddau pentref a chanolfannau cymunedol wedi derbyn arian hanfodol gan y Loteri Genedlaethol yn ystod y pum mlynedd diwethaf* ledled Cymru a Lloegr. Ar gyfartaledd, mae hynny'n bedwar adeilad cymunedol fesul ardal awdurdod lleol, sef cyfanswm o bron i £120 miliwn.

Power To Change yw buddsoddiad mwyaf yr ariannwr mewn menter gymunedol – ymddiriedolaeth elusennol a sefydlwyd gyda gwaddol o £150 miliwn yn 2015 i gyflymu twf ac effaith busnesau cymunedol. Yn ystod ei bum mlynedd cyntaf, dyfarnwyd dros £85 miliwn i bron i 1,300 o fusnesau cymunedol gan gynnwys siopau, tafarndai a ffatrïoedd. Aeth dwy ran o dair (67%) o hyn i'r 30% o ardaloedd mwyaf difreintiedig Lloegr, gan wneud gwahaniaeth eithriadol i fywydau pobl mewn cymdogaethau lle mae adeiladau cymunedol yn prysur ddiflannu.

Ymatebodd trigolion lleol Norwich i gau ffatri Mwstard Colman yn 2018 drwy sefydlu ymgyrch i ddechrau Norwich Mustard, busnes a arweinir gan y gymuned, gyda'r nod o gadw cynhyrchu mwstard yn rhan o hunaniaeth y ddinas. Codwyd £6,000 mewn codi arian torfol, ac roedd Power To Change yn cyfateb iddo. Erbyn hyn, mae gan y fenter sy'n eiddo i'r gymuned 140 o gyfranddalwyr sy'n aelodau ac mae'n ymfalchïo mewn gwneud Norwich yn lle gwell i fyw a gweithio - gan gyflogi'r rhai sydd bellaf o'r farchnad swyddi a datblygu eu sgiliau a'u profiad.

Mae'r adroddiad hefyd yn datgelu bod yr ariannwr, dros y pum mlynedd diwethaf*, wedi helpu cymunedau i gaffael bron i 600 o asedau a oedd yn bwysig iddynt ac a allai fod wedi'u colli fel arall, o neuaddau pentref a thafarndai i orsafoedd ynni a datblygiadau tai. Er mwyn mynd i'r afael ag anghenion lleol ac adeiladu cydnerthedd cymunedol yn wyneb heriau economaidd, rhoddodd yr ariannwr arian brys i dros 300 o fusnesau cymunedol yn ystod y pandemig, fel y gallent barhau i redeg a pharhau i ddarparu gwasanaethau hanfodol.

Dywedodd Faiza Khan MBE, Cyfarwyddwr Ymgysylltu a Mewnwelediad Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol: "Mae'r adroddiad hwn yn tynnu sylw at yr effaith y mae arian a fuddsoddir mewn asedau cymunedol yn ei gael ar fywydau pobl ledled y DU. Mae lleoedd fel neuaddau pentref, caffis cymunedol a chanolfannau hamdden wrth galon ein cymunedau ac maent yn ganolbwynt i bobl ddod at ei gilydd, gwneud cysylltiadau ac adeiladu cyfeillgarwch a rhwydweithiau cymorth. Mae'r mannau hyn yn chwarae rhan hanfodol wrth helpu cymunedau i ffynnu a byddant yn bwysicach nag erioed wrth i gymunedau ailadeiladu o'r pandemig."

Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn dosbarthu arian a godir gan chwaraewyr y Loteri Genedlaethol, sy'n codi £36 miliwn** bob wythnos ar gyfer achosion da ledled y DU. Diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol y llynedd, dyfarnodd dros hanner biliwn o bunnoedd (£588.2 miliwn) o arian sy'n newid bywydau i gymunedau ledled y DU. I gael gwybod mwy ewch i www.cronfagymunedolylg.org.uk

Dyddiad cyhoeddi: 31 Awst, 2021
Rhanbarth: Deyrnas Unedig

Nodiadau i Olygyddion

Nodiadau i olygyddion:

* Yn seiliedig ar 1 Ebrill 2016 i 31 Mawrth 2021

** Yn seiliedig ar 1 Ebrill 2020 i 31 Mawrth 2021

Mae'r adroddiad Llawn Connections Make Communities i'w weld yma. Mae hefyd yn cynnwys gwybodaeth am:

Scottish Land Fund - Dechreuwyd Scottish Land Fund yn 2001 ac mae'r rhaglen wedi bod yn rhedeg ar ei ffurf bresennol ers 2012, gan ddarparu arian Llywodraeth yr Alban i grwpiau cymunedol i brynu tir ac adeiladau. Rhwng 2012 a 2016, dyfarnwyd £9.8 miliwn i ni ar draws 52 o brosiectau, gan roi 83,829 erw o dir i berchnogaeth gymunedol. Yn y rownd ddiweddaraf, rhwng 2016 a 2020, dyfarnwyd £38.9 miliwn i 231 o grwpiau a phartneriaethau, gyda maint grant cyfartalog o £168,646.

Trosglwyddo Asedau Cymunedol yng Nghymru - Cynhaliwyd y rhaglen Trosglwyddo Asedau Cymunedol yng Nghymru rhwng 2010 a 2018, gan helpu cymunedau i adfywio ac adeiladu cynaliadwyedd economaidd. Dyfarnwyd cyfanswm o £20 miliwn o arian i 23 o brosiectau llawn (rhwng £600,000 ac £1.1 miliwn) a 15 prosiect datblygu (hyd at £50,000).

Big Local in England - Big Local yw gwaddol mwyaf y Gronfa a'r buddsoddiad mwyaf erioed y tu allan i arian y llywodraeth mewn newid sy'n seiliedig ar le, dan arweiniad preswylwyr. Mae gan bob ardal Leol Fawr tan 2026 i wario £1.1 miliwn, gyda thrigolion sy'n gyfrifol am benderfynu sut mae'r arian yn cael ei wario. Bob blwyddyn, ar draws 150 o ardaloedd, mae mwy na 1,600 o bobl leol yn ymwneud yn uniongyrchol â llywodraethu eu Big Local. Nid yw hyd at draean o'r rhai sy'n ymuno â Big Local erioed wedi bod yn ymwneud â gwirfoddoli cymunedol yn y gorffennol.

Space and Place in Northern Ireland - Cynhaliwyd y rhaglen Space and Place, a weithredir ar ran y Gronfa gan Sefydliad Cymunedol Gogledd Iwerddon, rhwng 2013 a 2018. Buddsoddodd £15 miliwn i helpu cymunedau i ddatblygu mannau lleol nad oeddent yn cael eu defnyddio'n o danddefnyddio, er mwyn eu gwneud yn fwy perthnasol ac yn apelio at bobl leol, gyda gwell iechyd a lles yn nod cyffredinol. Cymerodd cyfanswm o 9,800 o bobl ran mewn gweithgareddau, digwyddiadau neu raglenni a gynhaliwyd drwy Space and Place, gydag 83% yn adrodd am well iechyd a lles.

Energy Efficient Venues in Northern Ireland –Helpodd y rhaglen Energy Efficient Venues 403 o sefydliadau cymunedol ledled Gogledd Iwerddon i wneud gwelliannau i leoliadau cymunedol i'w gwneud yn fwy effeithlon o ran ynni ac yn gyfeillgar i'r amgylchedd. Cynhaliwyd y rhaglen rhwng 2010 a 2012, gan ddyfarnu £6.9 miliwn mewn grantiau o hyd at £50,000 ar gyfer uwchraddio o'r fath fel systemau gwresogi newydd, gwelliannau inswleiddio a gosod paneli solar.

Growing Community Assets and Community Assets in Scotland –Cynhaliwyd y rhaglen Growing Community Assets yn yr Alban rhwng 2006 a 2016, ac yna Community Assets rhwng 2016 a 2020. Nod y ddwy raglen oedd helpu cymunedau ledled yr Alban i reoli eu dyfodol yn well drwy ddatblygu a pherchnogaeth asedau lleol. Rhyngddynt, gwelodd y rhaglenni fuddsoddiad o £106.9 miliwn ar draws 219 o brosiectau llawn a £6.2 miliwn mewn cyllid datblygu.

Amdanom ni

Ni yw'r ariannwr mwyaf o weithgarwch cymunedol yn y DU – rydym yn falch o ddyfarnu arian a godir gan chwaraewyr y Loteri Genedlaethol i gymunedau ledled Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Mae chwaraewyr y Loteri Genedlaethol yn codi £36 miliwn** bob wythnos ar gyfer achosion da ledled y DU. Ers i'r Loteri Genedlaethol ddechrau yn 1994, mae £43 biliwn wedi'i godi ar gyfer achosion da sydd wedi cefnogi dros 635,000 o brosiectau, sydd o fudd i filiynau o bobl - dyna 255 o brosiectau fesul ardal cod post.

Rydym yn angerddol am ariannu syniadau gwych sy'n bwysig i gymunedau ac yn gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl. Wrth wraidd popeth a wnawn yw'r gred bod cymunedau'n ffynnu pan fydd pobl yn arwain. Diolch i gefnogaeth chwaraewyr y Loteri Genedlaethol, mae ein grantiau yn agored i bawb. Mae'n fraint i ni allu gweithio gyda'r grwpiau lleol lleiaf hyd at elusennau ledled y DU, gan alluogi pobl a chymunedau i ddod â'u huchelgeisiau'n fyw.