Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn cefnogi Sefydliad Plunkett yn 2020

Er ei bod yn ymddangos yn anodd meddwl yn ôl i gyfnod cyn Covid ar hyn o bryd, y realiti i'r sector busnes sy'n eiddo i'r gymuned oedd eu bod wedi dechrau 2020 mewn sefyllfa gymharol fywiog. Roedd llu o siopau a thafarndai cymunedol newydd wedi agor yn 2019, gan ychwanegu at rwydwaith o asedau o'r fath sydd eisoes yn blodeuo sy'n hyrwyddo cynwysoldeb a budd cymdeithasol, a lleihau'r risg o unigedd. Roedd llawer mwy o gymunedau hefyd yn archwilio perchnogaeth gymunedol coetiroedd, llyfrgelloedd, canolfannau cymunedol a nifer o gyfleusterau eraill a fyddai'n sicrhau gwasanaethau lleol er budd lleol.

Rwy'n gweithio i Sefydliad Plunkett, elusen yn y DU sy'n cynnig mynediad at gyngor a chymorth arbenigol i fusnesau cymunedol, mentrau cymdeithasol, a chwmnïau cydweithredol cymunedol yng Nghymru, Lloegr, yr Alban, a Gogledd Iwerddon. Mewn cyfnod mwy "normal" gallwn weithio gyda phrosiectau unigol un-i-un / wyneb yn wyneb drwy rwydwaith anhygoel o gynghorwyr hunangyflogedig ledled y wlad. Pan ddechreuodd y cyfyngiadau symud ym mis Mawrth 2020 roedd yn golygu bod yn rhaid i ni droi, diwygio ein gwasanaethau a chynnig cymorth o bell drwy ddulliau ar-lein. O ystyried y sefyllfa anhysbys yr oeddem i gyd yn ei hwynebu, roeddem am sicrhau bod grwpiau'n dal i gael mynediad at unrhyw gyngor a chymorth yr oedd eu hangen arnynt bryd hynny. Dyma lle'r oedd cefnogaeth Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol mor bwysig i ni, darparodd Sefydliad Plunkett yr arian yr oedd ei angen arnom i wneud ein "cynnig" yn fwy hyblyg er mwyn ymateb i anghenion busnes cymunedol.

Fel llawer o elusennau, effeithiwyd ar ein hincwm ein hunain o ganlyniad i'r pandemig ac roedd yr arian a gawsom gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol nid yn unig yn helpu i gynnal ein tîm staff ond hefyd yn cynyddu ein cyllideb gymorth ar adeg pan oedd mwy o alw nag erioed. Yn 2020 cawsom gynnydd o 53% ar ymholiadau a cheisiadau am gymorth, o gymharu â blynyddoedd blaenorol. Roedd y galw cynyddol yn dod yn bennaf gan y busnesau a'r mentrau hynny a oedd wedi cael eu gorfodi i gau, ond gwnaeth Plunkett hefyd yn siŵr ein bod hefyd ar gael i helpu'r grwpiau newydd a datblygol hynny fel y White Hart Inn, St Dogmaels neu Ravenbridge Storesa allai fel arall fod wedi teimlo'n ynysig o ganlyniad i'r pandemig. Ar gyfer y grwpiau newydd hyn, roedd yn ymddangos bod llawer o gefnogaeth wedi sychu ar gyfer eu prosiectau, roedd cyllid wedi'i ddargyfeirio i weithgareddau ymateb i Covid, roedd darparwyr cymorth yn canolbwyntio i gefnogi sefydliadau sefydledig ac roeddem yn cydnabod bod gennym gyfrifoldeb i gadw ein gwasanaethau cymorth yn hygyrch i bawb.

Yn nyddiau cynnar y pandemig gwnaethom ein gorau i ddehongli a chyfleu'r rheolau diweddaraf a oedd yn berthnasol i fusnesau cymunedol, gan ystyried y gwahaniaethau mewn ymagwedd ar draws gwledydd y DU. Roedd y grwpiau mewn cysylltiad hefyd yn gofyn am help i reoli llif arian tymor byr, neu liniaru'r golled os yw'n incwm am gyfnod amhenodol. Roedd angen cymorth ar y gwirfoddolwyr sydd wrth wraidd y prosiectau hyn, gan fod angen cymorth ar aelodau grwpiau llywio neu bwyllgorau rheoli i gynnal llywodraethu da a parhau i gwyno am ddeddfwriaeth cymdeithas neu gwmni. Ar gyfer grwpiau fel Holne Community Shop and Tearoom, roedd yn ymwneud â sicrwydd a deall unrhyw oblygiadau a allai fod gan Covid ar eu gweithrediadau. Ceisiasom ddarparu diweddariadau rheolaidd ar ba gymorth neu grant a oedd ar gael, gan y Llywodraeth, y gweinyddiaethau datganoledig ac awdurdodau lleol. Nid oeddem am i fusnesau cymunedol deimlo eu bod ar eu pennau'u hunain, a byddai mwy o Plunkett yn gwneud popeth o gymorth.

Fodd bynnag, mae wedi bod yn anhygoel drwy gydol y pandemig gweld sut roedd y mentrau hyn yn ymateb ac yn addasu i'r sefyllfa. Er eu bod yn wynebu rhestr o reolau a gofynion sy'n ymddangos yn ddiddiwedd, canfu'r busnesau hyn ffyrdd o newid eu cynnig a sicrhau bod staff a gwirfoddolwyr yn parhau'n ddiogel. Roedd eu penderfyniad a'u hymrwymiad llwyr i wasanaethu eu cymuned yn drawiadol. Daeth tudalennau Facebook Plunkett ar gyfer Siopau Cymunedol a Thafarndai Cymunedol yn fwrlwm o ddysgu a chefnogi cyfoedion. Diolch i gefnogaeth Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, gwnaethom hefyd osod nifer o alwadau Zoom wedi'u hwyluso ar gyfer gwahanol fathau o fentergarwch, er mwyn sicrhau bod pawb yn teimlo'n gysylltiedig ac y gallent glywed sut roedd eraill yn ymateb.

Roedd siopau cymunedol gwledig bach yn dyblygu gwasanaethau sy'n fwy cyffredin gysylltiedig â'r archfarchnadoedd mwy – cynigiwyd dosbarthu cartref ac archebu ar-lein mewn sawl ardal. Roedd tafarndai cymunedol, sydd bellach wedi wynebu cyfyngiadau teithio ers bron i flwyddyn, yn gwneud gwasanaethau tecawê, yn ogystal â chefnogi manwerthwyr lleol drwy fynediad i'w cyflenwyr arlwyo ar gyfer y nwyddau cyfyngiadau symud prin hynny fel blawd, pasta a nwyddau sych eraill. Yn wir, roedd Warwick Bridge Corn Mill, sy'n eiddo i'r gymuned, hefyd yn codi eu dosbarthiad o flawd, mewn ymateb i'r holl bobi gwych a ddechreuodd yn ystod y pandemig. Cafwyd rhai enghreifftiau gwych o neuaddau pentref, ar gau oherwydd bod y cyfyngiadau'n dod yn ganolfannau dosbarthu bwyd fel Calstock Essential Supply Point neu'n cynnig lle storio i fusnesau eraill yn lleol. Roedd arloesedd yn ffynnu ac yn wirioneddol epitomeiddio sut mae'r busnesau hyn yn cefnogi pob preswylydd yn eu hardal leol.

Bydd y 12 mis diwethaf yn cael eu cofio'n briodol am yr holl anawsterau sydd wedi'u dioddef, ond mae rhai straeon gwych hefyd am wydnwch cymunedol y gallwn ddysgu ohonynt. Rydym yn falch o ddweud bod Plunkett wedi cefnogi 308 o grwpiau a busnesau unigol yn 2020 a chefnogwyd 38 o'r rhain diolch i'r arian a gafwyd gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol. Wrth i ni symud ymlaen i gyfnod y tu hwnt i Covid, credwn yn gryf fod hwn yn gyfle i gael dadeni gwledig a chydnabyddiaeth o effaith gweithredu lleol. I'r perwyl hwnnw, lansiodd Plunkett ein Rural Vision ar ddiwedd 2020 sy'n myfyrio ar ddysgu'r foment hon ac yn edrych ar ddyfodol gwyrddach, mwy cysylltiedig a chynaliadwy i fusnesau cymunedol.

Chris Cowcher

Pennaeth Busnes Cymuendol, Plunkett Foundation